فرازی از کتاب حماسه حسینی اثر متفکر شهید استاد مرتضی مطهری (ره)

گفتیم که یکی از علل و یا مهمترین علت شهادت امام حسین و یا مهمترین‌ علت گرویدن مردم به امویان جهالت مردم بود. از طرفی هم می‌دانیم امام‌ حسین با یزید مبارزه نمی‌کرد، او بالاتر از این بود که هدفش شخص و فرد باشد، هدف او اصولی و کلی بود. در حقیقت امام حسین با ظلم مبارزه‌ می‌کرد و با جهل، چنانکه در زیارت به ما تلقین و تعلیم کرده‌اند که هدف‌ این مبارزه از بین بردن جهل و گمراهی است چنانکه در زیارت اربعین است: «و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة و حیرش الضلالة» [1].

اکنون توضیح می‌دهم که مقصود از جهالت مردم این نبود که چون مردم‌ بی‌سواد بودند و درس نخوانده بودند مرتکب چنین عملی شدند و اگر درس‌ خوانده و تحصیل کرده می‌بودند نمی‌کردند. نه، در اصطلاح دین، جهالت، بیشتر در مقابل عقل گفته می‌شود و مقصود آن تنبه عقلی است که مردم باید داشته باشند. (و به عبارت دیگر قوه تجزیه و تحلیل قضایای مشهود و تطبیق کلیات بر جزئیات است و این چندان ربطی به سواد و بی‌سوادی ندارد. علم، و ضبط کلیات است و عقل قوه تحلیل است).

به عبارت دیگر امام حسین شهید فراموشکاری مردم شد؛ زیرا مردم اگر در تاریخ پنجاه شصت‌ ساله خودشان فکر می‌کردند و قوه تنبه و استنتاج و عبرت گیری در آنها می‌بود و به تعبیر سید الشهدا که فرمود : « ارجعوا الی عقولکم » اگر به‌ عقل و تجربه پنجاه شصت ساله خود رجوع می‌کردند و جنایتهای ابوسفیان و معاویه و زیاد در کوفه و خاندان اموی را اصولا فراموش نمی‌کردند و گول ظاهر فعلی معاویه را که دم زدن از دین به‌ خاطر منافع شخصی است نمی خوردند و عمیق فکر می‌کردند و حساب می‌کردند آیا حسین ( ع ) برای دین و دنیای آنها بهتر بود یا یزید و معاویه و عبیدالله‌، هرگز چنین جنایتی واقع نمی‌شد.

پس در حقیقت علت عمده اینکه مردمی‌ نسبتا معتقد به اسلام اینطور با خاندان پیغمبر رفتار کردند در صورتی که‌ همانها حاضر بودند قربة الی الله در جنگ کفار شرکت کنند فقط و فقط فراموشکاری مردم و گول ظاهر خوردن آنها بود؛ یعنی نتوانستند پشت پرده‌ نفاق را ببینند. ظواهر شعائر اسلامی را محفوظ می‌دیدند و توجه به اصول و معانی از بین رفته نداشتند.

البته در این حادثه چنانکه قبلا گفتیم رعب و ترس و استسباع از یک طرف، و فساد اخلاق رؤسا و رشوه خواری آنها و طمع‌ آنها و اطاعت کور کورانه - به حسب خوی قبیلی عربی - کوچکترها از رؤسای‌ قبائل از طرف دیگر نیز از عوامل مهم وقوع این حادثه بود. این حادثه صد در صد یک حادثه اسلامی است. امام حسین به قول آن مرد معاند، به سیف جدش کشته شد، اما به علت جهالت و ظاهربینی و گول حفظ ظواهر و شعائر خوردن مردم.
....................
[1] [ ترجمه : و خون قلب خویش را در راه تو نثار کرد تا بندگان تو را از نادانی و حیرت گمراهی نجات بخشد ]