Page 135 - Islamic Studies 07

İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, yeddinci sayı (payız-qış / 2024) / 134

olmasa və insanın bu vücudi cəhətini ümumiyyətlə görməməzliyə vursa,
elə həmin həddə də həqiqi irfandan fasiləsi olar.
İrfanın hədəflərindən biri insanı “kamil insan” məqamına
çatdırmaqdır. Kamil insan, yəni “Bütün İlahi ad və sifətlərin məzhəriyyəti
(təcəssümü) olmaq”. İnsanın Allahın başqa məxluqları ilə fərqi budur ki,
insan bütün İlahi adların, sifətlərin və fellərin məzhəridir (təcəssümüdür).
Hansı ki, digər məxluqların hər biri Allahın ad, sifət və fellərindən bir,
yaxud bir neçəsinin təcəssümüdür. Hətta mələklər belə bütün ad və
sifətlərin təcəssümü deyil. Bəqərə surəsinin 30-cu ayəsindən alınan
nəticəyə əsasən, mələklər yalnızca “Subbuh” və “Quddus” adlarının
təcəssümüdür. Əlbəttə, bütün İlahi ad, sifət və fellər bütün insanlarda aktiv
olaraq mövcud deyil. Amma insanda bütün bunların təcəssümü olmaq
üçün istedad var. İrfan iddia edir ki, bu istedadları aktivləşdirmək yolunda
insanın öz ixiyarı ilə hərəkət etməsi üçün bir yol göstərə bilər. Amma bir
şəxs irfan adı və bu potensialları aktivləşdirmək məqsədi ilə insani
qüvvələrdən birinin fəaliyyətini saxlamaq istəsə, bu zaman irfanın
hədəfinə yetişə bilməz. Həqiqi irfan o irfandır ki, əgər düzgün tanınsa və
ona kamil şəkildə əməl olunsa, insanın bütün vücudi yönlərini əhatə və
onu son kamalına tərəf sövq edər.

• 5. DÜNYA VƏ AXİRƏT ARASINDAKI ƏLAQƏNİN DÜZGÜN
TƏYİN OLUNMASI
Həqiqi irfanın xüsusiyyətlərindən başqa birisi budur ki, o heç vaxt
anti-dünya deyil. Bu mənada ki, dünyəvi həyata alçaq bir həyat kimi
yanaşmır. Dünyanı axirətin müqəddiməsi, başlanğıcı və ona yetişmək
üçün bir körpü hesab edir. Dünyadan mütləq şəkildə uzaqlaşmağa dəvəti
və onun tələblərini görməməzliyə vurmağı yalançı irfanların
xüsusiyyətlərindən olduğunu deyir. Din övliyaları da həmçinin bu düşüncə
ilə ciddi mübarizə aparmışlar. Bu zəmində Süfyan Suri və onun dostları
ilə İmam Sadiq (ə) arasında baş verən əhvalat məşhurdur. Bu dialoqda
İmam (ə) din və dünyanın ayrı olması əqidəsi ilə ciddi şəkildə
müxaliffətçilik edir və bu əqidənin fikri müdafiəçilərini ifşa edir.
1
Dünya və axirətin möhkəm bağlılığını peyğəmbərlərin (ə) və
imamların (ə) əməli sünnələrində müşahidə etmək olar. İstisnasız olaraq
onların (ə) hamısı özlərinin və ailələrinin maddi ehtiyaclarını təmin etmək

1 “Furuu-Kafi”: Kuleyni, c.5, 1-ci hədis.