Page 32 - Islamic Studies 07
P. 32
Qədim dinlər haqqında araşdırma / 31
Yunanlar da öz əfsanəvi tanrılarına sitayiş edirdilər və onlara
qurbanlar verirdilər. Həmin tanrılardan bir neçəsinin adını qeyd
etmişik. Amma onların və ümumiyyətlə müxtəlif qədim xalqların
əfsanəvi tanrılarının adlarını tam qeyd etmək olduqca çətin bir işdir.
Yunanlar ağıllı və dərrakəli idilər. Hələ elmin müxtəlif
sahələrini kəşf etmədiklərinə görə əfsanələr yaratmaqla axtarışda
olan zehnlərini sakitləşdiridilər. Necə ki yerin və göyün yaradanına
sitayiş etmək əvəzinə müxtəlif bütlərə sitayiş edirdilər. Yunanlar
yavaş-yavaş əfsanələri fəlsəfə ilə dəyişməyə başladılar və öz
dövrlərində elmin öncülünə çevrildilər. Qeyd etmək lazımdır ki,
başqa xalq bu yolda lazımi uğur və müvəffəqiyyət əldə edə bilməyib.
3-3. Fəlsəfənin yaranması
Eramızdan təxminən beş əsr öncə Yunanıstanda böyük filosoflar
meydana çıxdılar və yeni fikirlər irəli sürüldü. Bu filosofların ən
tanınmışları Sokrat, Ploton və Aristotel idi. (Aristotel Plotonun,
Ploton isə Sokratın tələbəsi idi) Aristotelin düşüncələri təxminən iki
min il Avropanın və İslam dünyasının elmi mərkəzlərində rəvac
tapmışdı və olduqca az mütəfəkkir bu fəlsəfi düşüncələri tənqid edə
bilib. Yunan fəlsəfəsi və Aristotelin düşüncələri ilkin əzəmətini
itirməsinə baxmayaraq hələ də alimlər fəlsəfi məsələlərin şərhində
qədim Yunanıstanda Plotonun və Aristotelin əsərlərində olan
fəlsəfəyə müraciət etməyə bilmirlər. Yunan filosofları öz nəzəriyyə
və düşüncələrinin təlimində geniş şəkildə əfsanələrdən istifadə
etmişlər. Belə ki, hal-hazırda da Plotonun əsərlərinin toplusu
müxtəlif tanrıların adları ilə doludur. Onlar tanrılara aid edilmiş pis
sifətləri özündə əks etdirən epik dastan və hekayələrə etirazlarını
bildirirdilər. Plotonun tanrışünaslıq barədə irəli sürdüyü
düşüncələrinə görə onu müqəddəs Ploton (Divine Plato)
adlandırırdılıar. Aristotel “ilk mühərrik” nəzəriyyəsini irəli sürdü və
təkallahlı dinlərin filosofları sonrakı dövrlərdə də onu öz dinlərinin
tanrısı ilə eyni bildilər.
6. Roma
Qədim dünyanın ən güclü və əzəmətli ölkələrindən biri Roma
idi. Roma Avropa, Türkiyə və Suriyanın böyük bir ərazisini özündə
