Page 41 - Islamic Studies 07

İSLAM ARAŞDIRMALARI JURNALI, Üçüncü il, yeddinci sayı (payız-qış / 2024) / 40

Kimə ehtiyaclı olsan, onun əsirisən, kimə ehtiyacsız olsan,
onunla bərabərsən və kimə yaxşılıq etsən, onun əmirisən.
Bir xalq kömək istəyib və digəri kömək etdikdə, istər-istəməz
birinci qul və ikinci ağadır. İqtisadi gücün sağlam olmasının dəyərini
bilməmək və müstəqil iqtisadiyyatın milli yaşamın şərtlərindən
olmasını anlamamaq, nə qədər cahillik və axmaqlıqdır. Bu birinci
məsələ.
İkinci məsələ budur ki, islam həmişə orta yol və üsulla hərəkət
edir. Bu islamın hərtərəfli olmasına görədir. Burda ifrat və təfrit olan
iki üslub gözə çarpır. Onların biri, ümumiyyətlə iqtisadi gücün
sağlam olmasının dəyərini anlamır və kasıb olmağın tərəfdarıdır.
Bunların fikrincə, kasıb olmaq fərd üçün nöqsan olmadığı kimi,
cəmiyyət üçün də, nöqsan deyil. Bu fərd üçün də, bir mənada
nöqsandır. Hətta fərd üçün nöqsan olmasa da, cəmiyyət üçün
nöqsandır. O birisi isə, iqtisadiyyatın əhəmiyyətli olmasını anlayıb,
lakin digər məsələləri unudubdur. Onların fikrincə, gəlir mənbəyi
insanın istəkləridir. İnsanın təlabatı olan, insanda onu almağa istək
olan və gəlirli olan hər şey, satışa çıxarılmalıdır. İnsanın istəkləri,
satışa çıxarmaya icazə verən səbəbdir. Hətta satışa çıxarılan cinslər,
insana zərərli də olsa. Oyuncaq, çərpələng və bərbəzək xəstəsi olan
bir cəmiyyət, ona zərərli olan şeylərə iştahası olan xəstə kimidir.
Maşın xəstəsi olan bir cəmiyyət, istisqa (susuzluq) xəstəliyi ya
qusmaq və ishal xəstəliyinə düçar olan uşaq kimidir ki, su sahibi
suyun qarşılığında pul aldığına görə su verir ki ciblərini pulla
doldursun. Daha pisi budur ki, yalançı tələblər yaradır. Heroin
düzəldir və külli miqdarda qazanc yolu əldə edir. Dəllala deyir:
Aludə olan on nəfərdən biri miqdarında gəlir sənə aiddir. Nə qədər
satsan onda biri sənindir. İslamda isə, haram müamilələr var. İslam
hər məsələdən qabaq, haram müamilələrdən danışır. Hətta qeyri
müsəlmanlara da bütü və xaçı satmağı haram edir. Şərab, qumar və
insanları azdıran alətləri, ümumiyyətlə haram edir. İnsanları düz
yoldan çıxardan kitabların satışını və düşmənlərə silah satmağı
haram edir. İslam tədlis maşitə (qadın saç ustasının ərə getməyə
hazırlaşan qızı onu bəyənmək istəyəni aldatması üçün bəzəyərək bu
yolla əldə etdiyi pul) və heykəltaraşlığı, qızıl və gümüş qab
düzəltmək və satmağı, qatışıqlıq (qəş), mənasız və əxlaqsız işləri,